آزمایش esr یا نرخ رسوب گلبولهای قرمز (Erythrocyte Sedimentation Rate) یک آزمایش خونی است که در آن سرعت رسوب گلبولهای قرمز در سیال خون اندازهگیری میشود. در این آزمایش، یک نمونه خون از بیمار گرفته میشود و در یک لوله خاص به همراه محلول آنتیکواگولانت قرار میگیرد. در ادامه این مقاله به طور کامل در مورد آزمایش ای اس آر اطلاعات کسب کنید.
آزمایش esr چیست؟
سپس، سرعتی که گلبولهای قرمز با قوانین گرانشی رسوب میشوند، اندازهگیری میشود. این آزمایش به عنوان یک نشانگر غیر اختصاصی برای وجود التهاب در بدن استفاده میشود. آزمایش esr معمولاً در تشخیص و پایش برخی از بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید، التهابات مفاصل و عفونتها استفاده میشود. نتیجه این آزمایش به شکل سرعت رسوب گلبولهای قرمز در میلیمتر بر ساعت (mm/hr) گزارش میشود.
چرا آزمایش esr تجویز میشود؟
تجویز آزمایش esr به سه علت اصلی بستگی دارد:
- تشخیص عفونت: در برخی موارد، افزایش نرخ رسوب گلبولهای قرمز، نشاندهنده وجود عفونت در بدن است.
- تعیین شدت التهاب: افزایش نرخ رسوب گلبولهای قرمز با شدت بیشتر التهاب در بدن مرتبط است. این آزمایش میتواند به پزشک کمک کند تا شدت التهاب را بررسی و برنامه درمانی مناسب را شروع کند.
- پایش درمان: برای بیمارانی که داروهای ضدالتهاب مصرف میکنند، آزمایش esr به عنوان یک ابزار ارزیابی التهاب و پاسخ به درمان مورد استفاده قرار میگیرد.
شرایط انجام آزمایش esr
نمونه خون: نمونه خون برای این آزمایش از رگ یا ورید گرفته میشود. نمونه خون باید در لولههای خاص حاوی محلول آنتیکواگولانت جمعآوری شود تا از لخته شدن خون و تغییرات در نتایج آزمایش جلوگیری کند.
تازگی نمونه: نمونه خون باید در زمان مشخصی (معمولاً یک تا دو ساعت) پس از جمعآوری، آزمایش شود.
دمای مناسب: نمونه خون باید در دمای اتاق (حدود 20-25 درجه سلسیوس) نگهداری شود.
تجهیزات خاص: برخی از تجهیزات خاص نیز برای انجام این آزمایش ، از جمله لولههای آزمایش esr با محلول آنتیکواگولانت سیترات سدیم به نسبت یک به چهار، و وسایل دقیق همچون دستگاه سدیمان ریدر و یا ابزار مخصوص انجام ESR دستی برای اندازهگیری نرخ رسوب گلبولهای قرمز مورد نیاز است.
توجه به عوامل مؤثر: عواملی مانند سن فرد، جنسیت، دمای بدن، و موارد دیگر نیز بر نتایج آزمایش esr تأثیر میگذارند. و پزشک این عوامل را در تفسیر نتایج در نظر میگیرد.
روش انجام آزمایش esr
آزمایش esr به دو روش دستی و اتوماتیک انجام میشود.
در روش دستی، میزان 200 میلی لیتر از خون مخلوط شده با ضد انعقاد میریزیم، سپس در پایه های نگهدارنده، لوله را به صورت عمودی قرار میهیم. بعد از یک ساعت، سطح رسوب گلبول قرمز را میخوانیم و نتیجه را ثبت میکنیم.
در روش دستگاهی ابتدا نمونه خون گرفته شده در لوله مخصوص esr با حجم مشخصی ضدانعقاد ریخته میشود. سپس لوله را به تعداد 10 بار برمیگردانیم تا خون و ضد انعقاد مخلوط شوند و چک میکنیم که هیچ لخته ای در خون وجود نداشته باشد. سپس لوله را در دستگاه سدیمان ریدر قرار میدهیم و بعد از نیم ساعت نتیجه را میخوانیم. همیشه نتیجه دستگاه را با لوله ی آزمایش و سطح رسوب گلبول های قرمز چک میکنیم.
خطرات آزمایش esr
در مورد این آزمایش باید به چند نکته توجه داشته باشید:
خطرات جمعآوری نمونه خون: همانند سایر آزمایشهای خونی، حین جمع آوری باید نکات بهداشتی و سایر موارد مربوط به شوک فرد مورد توجه قرار گیرد.
خطر ایجاد لخته: محلول آنتیکواگولانت به نمونه خون اضافه میشود تا از لختهشدن خون جلوگیری کند. با این حال، زمان جمعآوری تا زمان انجام آزمایش، حدود یک الی دو ساعت است که از لختهشدن جلوگیری شود.
تدابیر ایمنی: تکنسین آزمایشگاه باید از ابزار مخصوص ایمنی مانند ماسک و دستکش استفاده کند، تا در زمان نمونه گیری نیدل استیک نشود.
تدابیر خاص در برخی افراد: در برخی از افراد آزمایش esr نتایج غیر نرمالی دارد، به عنوان مثال در افراد باردار، افراد مسن، یا افرادی که برخی از شرایط خاص مثل آنمی دارند، ممکن است نتیجه متفاوت باشد، که پزشک نسبت به وضعیت بیمار، نتیجه را بررسی میکند.
نتیجه آزمایش esr
نتیجه آزمایش esr به صورت نرخ رسوب گلبولهای قرمز در واحد mm/hr (میلیمتر در ساعت) گزارش میشود. این نتیجه نشاندهنده سرعتی است که گلبولهای قرمز در لوله آزمایش طبق قوانین گرانشی رسوب میکنند. افزایش نرخ رسوب گلبولهای قرمز میتواند نشاندهنده وجود التهاب در بدن باشد. مقادیر نرخ رسوب گلبولهای قرمز بر اساس جنسیت، سن، و وضعیت سلامت افراد متفاوت است. به طور کلی معمولا در جوانان و افراد سالم مقادیر پایینتر هستند. برای مشاهده دقیق ترین نتیجه به بهترین آزمایشگاه در تهران مراجعه کنید.
نتایج آزمایش esr به شرح زیر هستند:
مقدار نرمال: مقدار esr در محدوده نرمال معمولاً نشاندهنده عدم وجود یا وجود التهاب خفیفی است. این مقادیر نرمال عبارتند از:
- زنان زیر 50 سال = 0 – 20 mm/hr
- زنان بالای 50 سال = 0 – 30 mm/hr
- مردان زیر 50 سال = 0 15 mm/hr
- مردان بالای 50 سال = 0 – 20 mm/hr
بیشتر از مقدار نرمال: افزایش قابل ملاحظه نرخ رسوب گلبولهای قرمز میتواند نشاندهنده وجود التهاب باشد. پزشک بر اساس نتایج سایر آزمایشها و اطلاعات بالینی تشخیص دقیقتری خواهد داد.
کمتر از مقدار نرمال: در برخی موارد، کاهش esr نشاندهنده شرایطی مثل پلی سیتمی یا ویسکوزیته بالا در خون است.
با توجه به اینکه esr یک آزمایش غیر اختصاصی است، تفسیر نتایج باید با دیگر آزمایشها، علائم بالینی و تاریخچه پزشکی فرد مقایسه شود. برای تفسیر صحیح نتایج esr، با پزشک خود مشاوره کنید.