هورمون رشد (GH) یک پروتئین تولید شده توسط غده هیپوفیز است که نقش مهمی در رشد و متابولیسم بدن ایفا می‌کند. این هورمون به خصوص در دوران کودکی و نوجوانی اهمیت زیادی دارد، زیرا بر رشد استخوان‌ها، عضلات و بافت‌ها تأثیر می‌گذارد. در بزرگسالی نیز، هورمون رشد همچنان در تنظیم متابولیسم بدن و حفظ ترکیب بدنی سالم نقش دارد.
آزمایش هورمون رشد چه کاربردی دارد؟
زمایش هورمون رشد به منظور اندازه گیری سطح این هورمون در بدن انجام می‌شود. این آزمایش‌ها معمولاً برای ارزیابی عملکرد غده هیپوفیز یا تشخیص اختلالات مرتبط با هورمون رشد انجام می‌شوند. از مهمترین کاربردهای آزمایش GH می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشخیص کمبود هورمون رشد (GHD): در کودکانی که به طور غیرطبیعی رشد کندی دارند یا در بزرگسالانی که علائم نارسایی عملکرد هیپوفیز دارند، ممکن است این آزمایش برای بررسی کمبود GH انجام شود.
- تشخیص آکرومگالی و ژیگانتیسم: این دو بیماری ناشی از ترشح بیش از حد هورمون رشد هستند که منجر به رشد غیرعادی بافت‌ها و استخوان‌ها می‌شود.
- ارزیابی درمان با هورمون رشد: در افرادی که تحت درمان با هورمون رشد قرار دارند، آزمایش GH ممکن است برای ارزیابی کارایی و تنظیم دوز دارو انجام شود.
چرا آزمایش هورمون رشد برای کودکان تجویز می‌شود؟
این آزمایش برای بررسی مشکلات رشد در کودکان انجام می‌شود، به‌خصوص زمانی که کودکان رشد طبیعی ندارند یا قدشان نسبت به سن‌شان کمتر است. این تست می‌تواند کمبود هورمون رشد یا سایر مشکلات هورمونی را تشخیص دهد.
چه زمانی نیاز به آزمایش هورمون رشد داریم؟
این آزمایش زمانی توصیه می‌شود که کودک دچار مشکلات رشد باشد یا بزرگسالان علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف عضلانی، یا افزایش وزن غیرمعمول داشته باشند. همچنین در افراد با مشکلات غده هیپوفیز نیز این تست ضروری است.
چگونه برای آزمایش هورمون رشد آماده شویم؟
برای آماده شدن برای آزمایش هورمون رشد، معمولاً نیازی به آماده‌سازی پیچیده‌ای نیست، اما ممکن است برخی دستورالعمل‌های خاص را از پزشک دریافت کنید.
- برخی از پزشکان ممکن است از شما بخواهند که حداقل 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. این به این دلیل است که سطح هورمون رشد ممکن است تحت تأثیر غذا قرار گیرد.
- فعالیت بدنی شدید می‌تواند بر سطح هورمون رشد تاثیر بگذارد. به همین دلیل، بهتر است از ورزش‌های سنگین قبل از آزمایش پرهیز کنید.
- اگر داروهایی مصرف می‌کنید، باید از پزشک بپرسید که آیا باید مصرف داروها را قبل از آزمایش متوقف کنید یا خیر. برخی داروها ممکن است نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند.
روش انجام آزمایش هورمون رشد
اندازه گیری سطح هورمون رشد در خون معمولاً چالش برانگیز است و باید در بهترین آزمایشگاه در تهران انجام شود، زیرا ترشح این هورمون به صورت دوره ای و پالس مانند انجام می‌شود. بنابراین، در بسیاری از موارد آزمایش‌های تحریک یا مهار هورمون رشد انجام می‌شود. در آزمایش تحریک GH، از داروهایی استفاده می‌شود که غده هیپوفیز را به ترشح هورمون تحریک می‌کنند و در آزمایش مهار، داروهایی برای مهار ترشح GH به کار می‌روند. نمونه برداری مکرر از خون در طی چند ساعت کمک می‌کند تا نوسانات طبیعی هورمون در بدن به دقت بررسی شوند.
اهمیت آزمایش هورمون رشد
اختلالات مرتبط با هورمون رشد می‌توانند پیامدهای جدی بر سلامت داشته باشند. کمبود هورمون رشد در کودکان ممکن است منجر به کوتاهی قد و مشکلات رشدی شود، در حالی که ترشح بیش از حد این هورمون می‌تواند منجر به رشد بیش از حد استخوان‌ها و بافت‌ها، مشکلات قلبی و دیگر عوارض شود. به همین دلیل، انجام آزمایش GH در صورت شک به این نوع مشکلات، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند راهنمایی‌های لازم را برای درمان مناسب ارائه دهد.
آزمایش هورمون رشد عوارض جانبی دارد؟
عوارض جانبی معمولاً محدود به ناراحتی خفیف در محل خون‌گیری است. به‌ندرت ممکن است کبودی یا خونریزی جزئی ایجاد شود.
نتایج آزمایش هورمون رشد چگونه تفسیر می‌شود؟
نتایج آزمایش هورمون رشد به طور معمول توسط پزشک بررسی و تفسیر می‌شود و ممکن است بسته به سن، جنسیت و شرایط جسمی فرد متفاوت باشد. تفسیر این نتایج به منظور تشخیص کمبود یا بیش‌فعالی هورمون رشد (GH) در بدن انجام می‌شود.
سطح پایین هورمون رشد (کمبود GH)
اگر نتایج نشان‌دهنده سطح پایین هورمون رشد باشد، ممکن است به کمبود GH یا مشکلات غده هیپوفیز اشاره کند. این وضعیت می‌تواند در کودکان باعث تأخیر در رشد یا کوتاهی قد شود و در بزرگسالان به ضعف عضلانی، افزایش چربی بدن، خستگی مزمن و حتی کاهش تراکم استخوان منجر شود. کمبود GH در کودکان معمولاً باعث مشکلات رشد و نیاز به درمان با هورمون رشد مصنوعی می‌شود.
سطح بالا (بیش‌فعالی GH)
اگر سطح هورمون رشد بالا باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی مانند آکرومگالی (بزرگ شدن غیرطبیعی دست‌ها، پاها و صورت در بزرگسالان) یا ژیگانتیسم در کودکان باشد که منجر به رشد بیش از حد می‌شود. این شرایط معمولاً به دلیل وجود تومورهای غده هیپوفیز است که باعث افزایش ترشح هورمون رشد می‌شوند.
همه کودکانی که رشد کند دارند نیاز به آزمایش هورمون رشد دارند؟
خیر، همه کودکانی که رشد کند دارند نیاز به آزمایش هورمون رشد ندارند. این آزمایش زمانی انجام می‌شود که پزشک مشکوک به کمبود هورمون رشد یا مشکلات غده هیپوفیز باشد. تأخیر در رشد می‌تواند دلایل دیگری مانند تغذیه نامناسب یا عوامل ژنتیکی نیز داشته باشد.
آزمایش هورمون رشد دقیق است؟
آزمایش هورمون رشد به دلیل نوسانات طبیعی این هورمون در بدن ممکن است همیشه دقیق نباشد. به همین دلیل، پزشکان ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش IGF-1 یا تست تحریک هورمون رشد را برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کنند.